luisteren naar het lichaam

Interoceptie – ook bekend als ‘de ‘felt sense’ of ook als ‘somatische mindfulness’ is een soort extra zintuig dat ons helpt te voelen en begrijpen wat er in ons lichaam gebeurt. Trauma verstoort typisch dit vermogen door de aanwezigheid van freeze energie in het lijf.

Interoceptie omvat het hersenproces van het interpreteren van signalen die door het lichaam worden doorgegeven aan de hersenen.

Interoceptie is belangrijk voor het in stand houden van homeostase in het lichaam en waarschijnlijk ook voor het in stand houden van zelfbewustzijn. Homeostase is de neiging van een systeem om een intern evenwicht te bereiken en dat evenwicht te handhaven

Interoceptieve signalen worden naar de hersenen gecommuniceerd via een diversiteit aan neurale paden die de gevoelsmatige verwerking en voorspelling van interne lichamelijke toestanden mogelijk maken.

Verkeerde voorstellingen van interne toestanden (zoals signalen uit het verleden, opgeslagen in het lichaamsgeheugen, verwarren met een huidige situatie), of een verstoring tussen de signalen van het lichaam en de interpretatie van die signalen door de hersenen, liggen vermoedelijk ten grondslag aan sommige psychische stoornissen zoals ongedefinieerde angstigheid, depressie, paniekstoornis, anorexia nervosa, boulimia nervosa, posttraumatische stress stoornis (PTSS), obsessief-compulsieve stoornis (OCS), autismespectrumstoornissen, …

Verstoorde interoceptie kan zelfregulatie in de weg staan

  • Als je via interoceptie kunt weten dat je dorst hebt, weet je dat je iets moet drinken. Er zijn nogal wat mensen die bijvoorbeeld te weinig water drinken omdat ze hun dorstreflex kwijt zijn door onverwerkt trauma.
  • Als je voelt dat je blaas vol is, weet je dat je dient te plassen. Kinderen die bedplassen hebben in de regel een verstoorde interoceptie.
  • Als je een gevoel van frustratie voelt en je kan dat ook verwoorden dan ben je aan het zelfreguleren. Bij gebrek aan interoceptie val je gemakkelijker in een staat van apathie.
  • Er zijn veel gevoelstaten in het lichaam die we als onprettig ervaren maar die we niet kunnen verwoorden wegens een verstoorde interoceptie. We weten alleen dat we ons niet goed voelen…

Interoceptieve signalen komen voort uit zeer verschillende fysiologische systemen van het lichaam. Cardiovasculaire interoceptie gaat bijvoorbeeld over het besef van je hartstaat tijdens inspanningen. Als je daarvan niet bewust bent kun je schade aanrichten aan het hart. Andere fysiologische systemen die een integraal onderdeel zijn van interoceptieve verwerking omvatten het ademhalingssysteem, gastro-intestinale en urogenitale systemen, endocriene en immuunsystemen. Hoe je reageert op huidaanraking is een ander voorbeeld van een sensorisch signaal dat verkeerd geïnterpreteerd kan worden door de hersenen wegens bijvoorbeeld misbruik in de jeugd.

Geblokkeerde energie leren loslaten herstelt beetje bij beetje de interoceptie en dus ook de zelfregulering en het zelfbewustzijn.

Wil je zelf leren hoe je geblokkeerde energie kunt loslaten? Er is nu een online training om te leren loslaten. Je kan beginnen met 3 gratis lessen. Om te starten met de gratis lessen surf naar https://lerenloslaten.com/3-gratis-lessen

Hartegroet,

Jan Bommerez

Jan Bommerez

FLOW en de rol van het autonome zenuwstelsel

FLOW is een spontane staat, een staat van openheid, een staat van ontvankelijkheid, een staat van geleiding en soms zelfs van supergeleiding van de creatieve levensenergie. Wie zou dat niet willen? En toch is FLOW meer uitzondering dan regel.

Ik wil in deze blog eens meer in detail ingaan op hoe dat komt en wat je kunt doen om meer FLOW te kennen.

Wat vaak onderschat wordt, is de rol van ons autonome zenuwstelsel in dit hele verhaal. FLOW is de tegenpool van FREEZE.

Chronische staten van weerstand (niet-flow) in ons lijf zijn zo goed als altijd symptomen van een verstoord autonoom zenuwstelsel. Zelfs staten als autisme, depressie, asperger, borderline en schizofrenie hebben met elkaar gemeen dat het autonoom zenuwstelsel van de persoon verstoord is.

Polyvagale theorie

De polyvagale theorie van neuroloog Stephen Porges geeft daarover merkwaardige inzichten.

In 1994 werd de polyvagale theorie geïntroduceerd door Stephen Porges, directeur van het Brain-Body Center aan de Universiteit van Chicago. Het is ondertussen niet langer meer een theorie maar een wetenschappelijk bewezen feit.

Stephen Porges observeerde dat de vecht- en vluchttheorie over menselijk gedrag hiaten vertoonde. Hij ging daarom op onderzoek naar de ontbrekende schakel.

In de oude versie van de werking van het autonome zenuwstelsel waren 2 luiken: het sympatische systeem was bekend als het ‘vecht- en vluchtsysteem’, het parasympatische als het ‘rust- en herstelsysteem’.

De vraag van Porges was waarom dat herstelsysteem bij zoveel mensen niet meer functioneerde met als gevolg chronische condities, zowel lichamelijk als psychisch.

Wat Porges uiteindelijk ontdekte is dat er niet 2 maar 3 systemen zijn in het autonome zenuwstelsel.

De nervus vagus ofwel ‘zwervende hersenzenuw’

Het parasympatische zenuwstelsel heeft namelijk zelf ook 2 afdelingen met heel verschillende functies.

De ‘koningin’ van het parasympatische systeem is de tiende hersenzenuw, ook bekend als de ‘zwervende hersenzenuw’ of de ‘nervus vagus’. Vandaar de term ‘polyvagaal’ wat verwijst naar ‘meer dan 1 vagus’.

Porges ontdekte dat de vagus twee evolutionaire afdelingen heeft: de oudste noemde hij de dorsale vagus, de nieuwste de ventrale vagus. Dorsaal verwijst naar de achterkant van het lichaam, ventraal naar de voorkant.

De dorsale vagus gaat van de oudste hersenen (in het achterhoofd) tot aan de blaas en anus en beïnvloedt alle organen.

Het oudste en grootste deel van de dorsale vagus zit in de darmen en is ook bekend als ‘het tweede brein’ (500 miljoen neuronen in de darmwand). Dat is ons instinctcentrum en het speelt ook mee bij intuïtie en FLOW.

De ventrale vagus loopt van het hart naar het hoofd en in het bijzonder het gezicht. Het is door de ventrale vagus dat wij spontaan verschillende gezichtsuitdrukkingen hebben bij verschillende innerlijke staten. Die zijn universeel dezelfde in alle culturen.

Het is ook met de ventrale vagus dat wij onbewust de gezichtsuitdrukkingen van anderen ‘lezen’ om uit te maken of ze veilig zijn. De ventrale vagus ‘leest’ ook stemintonaties.

Porges definieerde daarom het ventrale deel als het ‘social engagement system’. Het is hoe we op onderbewust niveau veiligheid of het gebrek daaraan in relaties inschatten.

Het ‘social engagement system’ is de meest recente ontwikkeling van ons overlevings- arsenaal: overleven in groepen.

Onze ventrale vagus neemt – als deel van ons overlevingssysteem – instant sociale signalen waar op een niveau ver onder ons bewustzijn.

Porges moest daarvoor een nieuwe term uitvinden: ‘neuroceptie’

Het is via ‘neuroperceptie’ dat ons zenuwstelsel gezichten leest en stemintonaties als veilig of onveilig beoordeelt. Daarom reageert een baby anders op bekende gezichten dan op onbekende gezichten. Daarom kan de stem van een moeder (of vervangende opvoeder) ook een baby sussen.

Wanneer er volgens onze neuroceptie, onveiligheid dreigt schakelt de vagus bijvoorbeeld ook het middenoor uit om zich beter te kunnen focussen op hele hoge en lage tonen (‘gevaar’).

Omdat deze neuroceptie in relaties erg snel moet gaan (de ander is al vlakbij) is het nieuwste deel van de vagus – de ventrale vagus – ‘gemyeliniseerd’.

Myeline is een vettige stof die op veel plaatsen in het zenuwstelsel het axon (de zenuwvezel) omhult – zie de afbeelding bovenaan.

Myeline zorgt ervoor dat boodschappen (zenuwimpulsen) sneller worden doorgestuurd naar de hersenen en naar andere lichaamszones. Zonder myeline zou een dergelijk impuls er veel langer over doen om via het axon (de zenuwvezel) de ‘volgende’ zenuwcel te bereiken.

De oude afdeling van de vagus – de dorsale vagus – is niet gemyeliniseerd en reageert trager. Het is waar de freeze respons gebeurt. Vechten en vluchten moet eerst geactiveerd worden en dat moet veel sneller gaan.

Wat Stephen Porges wetenschappelijk onderbouwde is dat verbondenheid met andere mensen geen luxe is maar een biologisch imperatief!

Dat imperatief verklaart bijvoorbeeld waarom eenzaamheid tot depressie en chronische ziektes kan leiden en waarom mensen met sterke sociale netwerken gemiddeld langer leven en ook sneller genezen. Het verklaart ook de mogelijks levenslange gevolgen van onveilige hechting in de eerste 3 levensjaren. Een baby heeft nog geen woorden en heeft ook nog geen ontwikkelde linker hersenhelft. Een baby heeft alleen ‘neuroceptie’ om te evalueren of een relatie veilig is.

Wat maakt nu dat zovele mensen niet langer vlot kunnen schakelen tussen ‘vechten en vluchten’ en ‘tot rust komen en helen’? De verklaring ligt bij de dorsale vagus.

De oorzaken van weerstand, ‘niet-flow’

Wanneer we ons veilig voelen kunnen we ‘in relatie zijn’ en neemt de ventrale vagus de leiding. We zijn dan meer ‘geleider’ dan ‘weerstand’. We kunnen dan ook goed luisteren naar anderen want het middenoor is open en de menselijke stem is deel van de middenfrequenties.

Wanneer we ons in een relatie onveilig voelen (om echte of ingebeelde redenen) neemt de sympathicus meteen over en wordt het vecht- en vluchtsysteem ingeschakeld. Dat impliceert hogere bloeddruk, sneller ademen, etc.

Pas wanneer we niet kunnen vechten of vluchten wordt vervolgens de dorsale vagus ingeschakeld en gebeurt een mate van freeze respons (essentieel een staat van verdoving tegen de pijn). In sommige gevallen zullen we zelfs bezwijmen (flauw vallen heet ook ‘de vagale reactie’).

Niet alleen shocktrauma maar ook herhaalde gevoelens van onveiligheid in relaties – waarbij we niet kunnen vechten of vluchten – kunnen zorgen voor chronische dorsale vagus activiteit! De eerder ontwikkelde gevecht- en vluchtenergie wordt dan telkens onderdrukt en blijft dus in ons systeem zitten.

Gevolg: ons systeem kan nu niet meer zo vlot schakelen tussen sympaticus en parasympaticus. Veel mensen lijden daarom aan overactiviteit in de sympaticus (hyperactiviteit, piekeren, onrustige benen, niet kunnen stilzitten…) terwijl veel andere mensen juist niet goed meer tot actie of kiezen kunnen komen.

Beide soorten onevenwichten in het autonome zenuwstelsel veroorzaken staten van weerstand en dus ‘niet-flow’.

FLOW is een staat van balans tussen rust en actiecapaciteit

Wanneer Yang en Yin met elkaar in evenwicht zijn wordt Yang moeiteloosheid en Yin eenvoud. ~I Ching

Voor FLOW moet de ventrale vagus de leiding hebben. Alleen dan kan ons hart open zijn. Zowel een chronisch overactieve sympaticus als een overactieve dorsale vagus sluiten het hart en verstoren verbinding en FLOW.

Alleen een goed functionerende ventrale vagus kan in situaties die niet over leven en doodgaan, zoals bij een woordenwisseling bijvoorbeeld, de automatische vecht- en vluchtreacties kalmeren.

Dat kalmeringsproces wordt de ‘vagale rem’ genoemd. De ‘vagale rem’ is wat je helpt om proactief te zijn in situaties waarin je anders reactief zou worden. Deze ‘vagale rem’ houdt je uit het drama…

Het mechanisme achter zelfregulering is de ‘vagale rem’

Idealiter heb je dat als baby en kleuter geleerd via co-regulering met de primaire opvoeders. De ventrale vagus van de baby of kleuter wordt dan getraind om kalm te worden dankzij de kalmte en veiligheid van de primaire opvoeder.

Bij mensen die als kind onveilig gehecht werden is de ventrale vagus minder ontwikkeld komt de vecht- en vluchtreflex veel sneller naar boven in sociale situaties. De ‘vagale rem’ kan dan niet of minder tussen komen.

Tachtig procent van alle signalen die door de vagus stromen zijn afferent d.w.z. opwaarts van het lichaam naar de hersenen. Slechts twintig procent zijn efferent d.w.z. signalen naar het lichaam vanuit de hersenen.

Tenzij we zelfregulering geleerd hebben zullen onze emotionele staten dus zeer vaak op reactieve wijze bepalen wat we denken, doen en zeggen. Vandaar al het drama in relaties…

Daarom zijn goed getrainde, gedisciplineerde atleten bijvoorbeeld ook vaker in FLOW. Discipline en overgave namelijk zijn beide nodig voor FLOW!

Meer FLOW door de ventrale vagus te herstellen

Om meer FLOW (ook in relaties) te kennen dienen velen van ons het functioneren van de ventrale vagus te herstellen. De oefeningen van het HeartMath instituut zijn essentieel daarop gericht. Yoga en ademhalingsoefeningen helpen er ook bijvoorbeeld ook bij. Daarom behandel ik ook beide soorten vagus training in mijn online cursus.

De meest moderne trauma therapieën zijn ook gericht op het herstel van de ventrale vagus rol (door nadruk op de veiligheid in de therapeutische relatie en door progressief trainen van de zelfregulering van het zenuwstelsel).

De ventrale vagus herstelt zich ook beetje bij beetje door bijvoorbeeld te doen waar je hart blij van wordt en hij kan bijvoorbeeld ook helen door een relatie met een dier of door het ervaren van echte vriendschap en liefde en nog veel meer. We gaan daar ook op in tijdens de online cursus ‘Leren loslaten’.

Ik zal er trouwens eveneens uitgebreid over schrijven in mijn komende boek over Trauma en de relatie tussen freeze, fight, flight en flow.

Als je interesse hebt om makkelijker in FLOW te raken en met loslaten bezig te gaan, er is nu een online training om te leren loslaten. Je kan beginnen met 3 gratis lessen. Om te starten met de gratis lessen surf naar https://lerenloslaten.com/3-gratis-lessen

Ik wens je diepe ontspanning en een leven vol gezondheid, geluk en FLOW toe!

Hartegroet,
Jan Bommerez

Jan Bommerez

autonome zenuwstelsel

De polyvagale theorie werd in 1994 geïntroduceerd door Stephen Porges. Hij observeerde dat de vecht- en vluchttheorie over menselijk gedrag hiaten vertoonde. De vraag van Porges was waarom het herstelsysteem (parasympatische staat) bij zoveel mensen niet meer functioneerde met als gevolg een enorme variatie aan chronische condities, zowel lichamelijk als psychisch.

Wat Porges uiteindelijk ontdekte is dat er niet 2 maar 3 systemen zijn in het autonome zenuwstelsel. Het parasympatische zenuwstelsel heeft namelijk zelf ook 2 afdelingen met heel verschillende functies.

De ‘koningin’ van het parasympatische systeem is de ‘nervus vagus’. Porges ontdekte dat de vagus twee evolutionaire afdelingen heeft: de oudste noemde hij de dorsale vagus, de nieuwste de ventrale vagus. Vandaar de term ‘polyvagaal’.

De dorsale vagus gaat van de oudste hersenen (de hersenstam) tot aan de blaas en anus en beïnvloedt alle organen.

De ventrale vagus loopt van het hart naar het hoofd en in het bijzonder het gezicht. Het is met de ventrale vagus dat wij onbewust de gezichtsuitdrukkingen van anderen ‘lezen’ om uit te maken of ze veilig zijn. De ventrale vagus ‘leest’ ook stemintonaties. Porges definieerde daarom het ventrale deel als het ‘social engagement system’. Wat Stephen Porges wetenschappelijk onderbouwde is dat verbondenheid met andere mensen geen luxe is maar een biologisch imperatief!

Dat imperatief verklaart bijvoorbeeld waarom eenzaamheid tot depressie en chronische ziektes kan leiden en waarom mensen met sterke sociale netwerken gemiddeld langer leven en ook sneller genezen. Het verklaart ook de mogelijks levenslange gevolgen van onveilige hechting in de eerste 3 levensjaren. Een baby heeft namelijk nog geen woorden en heeft ook nog geen ontwikkelde linker hersenhelft. Een baby heeft alleen ‘neuroceptie’ om te evalueren of een relatie veilig is. Ze kunnen zich dus onveilig voelen door het ‘lezen’ van gezichten en het luisteren naar stemintonaties of door gebrek aan voldoende veilige interactie (onbewuste verwaarlozing).

De spanningen van oude onverwerkte ervaringen houden het onevenwicht in het autonome zenuwstelsel in stand. Daarom is het loslaten van opgeslagen overlevingsstress zo goed voor ons welzijn.

Omdat ik fulltime werk aan een boek over trauma is mijn live workshop (waaraan duizenden mensen in Nederland en Vlaanderen deelnamen) vervangen door een online training met veel praktische oefeningen. Je krijgt een jaar onbeperkt toegang tot de lessen en oefeningen. Zo kun je 52 weken lang elke dag een beetje (of veel) loslaten…

Er zijn 3 gratis lessen die je kunt uitproberen via de pagina https://www.lerenloslaten.com/3-gratis-lessen/

Ik wens je alvast een leven toe vol gezondheid, geluk en FLOW!

Hartegroet,

Jan Bommerez

Jan Bommerez

0
    0
    Je winkelmand
    Je winkelwagen is leegTerug naar de winkel