Rouwen is een noodzakelijk proces om te helen van traumatisch verlies. Dat kan het verlies zijn van een geliefde maar ook bijvoorbeeld een relatiebreuk. Rouwen is een verwerkingsproces van meerdere vaak heftige emoties. Er kan naast verdriet ook frustratie en boosheid bijkomen. Maar bijvoorbeeld ook machteloosheid, wanhoop en depressie.

Rouwtherapeute Elisabeth Kübler-Ross onderscheidde in het rouwproces 5 fasen. Rouw is echter geen lineair proces, dat je standaard stap voor stap doorloopt. Bij iedereen verloopt het rouwproces anders. Je kan fasen overslaan, je kan terugvallen naar een vorige fase, je kan blijven vastzitten in een van de fasen…

Maar ook hoeveel eerder trauma aanwezig is heeft een invloed op hoe goed we kunnen rouwen of juist niet kunnen rouwen.

Ook of je er alleen voorstaat dan wel of je een schouder hebt om op te steunen. Rouwen gebeurt bij natuurvolkeren door de hele groep. Het is een sociaal gebeuren. Wij zijn veel van het samen rouwen kwijtgeraakt. Duizenden mensen rouwen in eenzaamheid of kunnen niet eens meer rouwen.

Mensen in rouw hebben vooral begrip nodig, niet zozeer aanmoedigingen

Hoewel de focus van Elisabeth Kübler-Ross op stervensbegeleiding lag, zijn de 5 fasen herkenbaar in elke emotionele reactie op persoonlijke trauma of op bruuske veranderingen.

1. Ontkenning: “Dit kan gewoon niet waar zijn.”

Ontkenning is een bewuste of onbewuste weigering om de realiteit (meteen) onder ogen te zien. Het is een natuurlijke vorm van zelfbescherming tegen te heftige emotionele pijn. Het helpt om niet alles in 1 keer te moeten voelen. Ons onderbewuste laat niet meer binnen dan we op dit moment aankunnen. Nogal wat mensen blijven echter opgesloten in deze fase. Vooral zeer gevoelige mensen onderdrukken de volgende fase, die van woede en blijven zo zeer lang of permanent in de eerste fase hangen. Woede is een instinctieve reactie op machteloosheid. Bij traumatisch verlies of bij een beangstigende diagnose of zeer slecht nieuws bijvoorbeeld voelen we ons vaak plots totaal machteloos. Die machteloosheid wordt door het onderbewuste als een bedreiging gevoeld en het lijf wil terugvechten…

2. Woede: “Waarom toch?” “Het is niet eerlijk.” “Het is niet rechtvaardig.’

Als de rauwe waarheid tot iemand doordringt ontstaat er in veel gevallen boosheid of zelfs woede. In deze periode zijn rouwenden meestal moeilijk te benaderen. Onder de woede ligt de hartverscheurende pijn. Therapeuten raden aan om die woede vooral niet te onderdrukken. Hoe beter je de woede kunt toelaten, hoe eerder ze oplost. Als we ze onderdrukken wordt ze vaak omgezet in fysieke pijn of blijven we in shockstaat. Woede is een soort ‘terug tot leven komen’ na de fase van verdoving. Het is een vitale stap.

3. Onderhandelen met God of met het leven of met de partner die de relatie verbreekt: ”Ik beloof…. als …”

In deze fase probeert men te onderhandelen. Men belooft een ingrijpende verandering om de pijn alsnog te kunnen vermijden. Dit is ook de tijd van malen over wat men anders had kunnen of moeten doen. “Was ik maar 5 minuten eerder gekomen…” “Had ik maar meer aangedrongen… ” In deze fase hebben we er nood aan om ons verhaal te delen en om er een soort zin in te kunnen vinden door het te vertellen en her-vertellen. Wanneer iemand echt luistert – zonder je te proberen anders te laten voelen – helpt dat enorm om terug dichter bij jezelf te kunnen komen.

4. Verdriet en depressie: ”Ik kan niet meer…”

Wanneer men de feiten begint te accepteren komen gevoelens van verdriet, spijt, angst, woede en onzekerheid naar boven. Vaak dienen ook oude verlieservaringen zich weer aan. De neiging is om je nu terug te trekken. Je hebt geen trek, je hebt geen zin, je wil liever in bed blijven… Onderdrukte woede is vaak de oorzaak van de depressie.

5. Acceptatie: “Mijn leven gaat verder.”

Het is geen acceptatie in de zin dat wat gebeurd is nu plots oké is, maar in de zin dat je weet dat je zelf min of meer oké zult zijn, dat je verder kunt ondanks het verlies. Het is een soort reset, een besef van de nieuwe situatie. Misschien voelen we zelfs dankbaarheid voor wat wel geweest is. Het is een tijd van ups en downs. Soms gaat het goed, soms vallen we terug. Maar de dagen dat het beter gaat worden groter in aantal dan de dagen dat je weer erg verdrietig wordt. In deze fase staan we opnieuw meer open voor deelname aan het sociale leven.

Symptomen van verdriet

Rouwsymptomen kunnen zich fysiek, sociaal of spiritueel voordoen. Enkele van de meest voorkomende symptomen tijdens het rouwproces zijn:

• Huilen
• Hoofdpijn
• Moeite met slapen
• De zin van het leven in twijfel trekken
• Religieuze overtuigingen in twijfel trekken (bijv. geloof in God)
• Dissociatie
• Isolatie van vrienden en familie
• Atypisch gedrag
• Veel piekeren en malen
• Ongerustheid
• Frustratie
• Schuldgevoelens
• Vermoeidheid
• Woede
• Verlies van eetlust
• Wisselende pijnen
• Stress, irritatie…

Soms komt iemand er niet doorheen zonder een therapeut maar je kan ook jezelf helpen door bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen en oefeningen om de stress in het lijf te leren verminderen. Het rouwproces kan ondersteund worden door methodes van zelfhulp die je hier kunt leren middels een online cursus met veel praktische oefeningen. Er zijn 3 gratis lessen om je te laten uittesten of het iets voor jou is.

Om te starten met de gratis lessen surf naar https://lerenloslaten.com/3-gratis-lessen

Hartegroet,

Jan Bommerez